خوزستان و رنگین کمان اقوامش، نمایشی کهن از آداب و رسوم اصیل ایرانی

خوزستان و رنگین کمان اقوامش، نمایشی کهن از آداب و رسوم اصیل ایرانی

 

به گزارش خبرگزاری فارس از اهواز، استان خوزستان که همواره به رنگین کمان اقوام شهره بوده است، در جای‌جای خود آداب و رسوم ارزشمندی را جای داده که میراث کهن این دیار به شمار می‌آیند. در همین راستا تا‌کنون 64 اثر توسط سازمان میراث فرهنگی در فهرست آثار ملی جای گرفته است. در آخرین جلسه شورای ثبت کشور نیز سه اثر شامل؛ مراسم آئینی استقبال از ورود کاروان امام رضا (ع)به ایران در خرمشهر، برپایی بازار عیدیا (بی­بی خِریجِه) بهبهان، مهارت گلیم­‌بافی هفتکل (گلیم قشقایی) ارائه و به ثبت رسید.

استقبال از ورود کاروان امام رضا(ع)  به ایران، آئینی باشکوه همزمان با دهه ولایت در خرمشهر  

هرساله در مردادماه و همزمان با دهه­ کرامت برای گرامی‌داشت این امر مهم مردم خرمشهر مراسم باشکوهی را برگزار می­‌کنند. در طی این مراسم کاروانی نمادین از کاروان حضرت رضا(ع)، متشکل از تعدادی شتر و ساربان، اسب و سوارکار تشکیل می‌­شود.

در طول اجرای مراسم، شعرخوانی و حماسه‌­سرایی شاعران با اجرای نمایش و راویانی که به زبان عربی بخشی از زندگی‌نامه­ امام رضا(ع) را با مدح و ستایش ایشان می­‌خوانند و با نواختن موسیقی سنج و دمام انجام می‌­شود و حضور تعداد زیادی از مردم در هدایت کاروان و در جهت حرکت مسیر مورد نظر از مسجد جامع خرمشهر همراه است.

در سال 200 هجری قمری به پیشنهاد مأمون، امام رضا(ع) برای ولیعهدی از مدینه به بصره و از آنجا عازم ایران می‌شوند. در متون تاریخی از دو مکان برای ورود آن حضرت نام برده شده است. مرز خاکی ایران در شلمچه و مرز آبی که محل تلاقی رودخانه­ کارون و اروندرود و محدوده­ خرمشهر کنونی است که در گذشته به «بیان» شهرت داشته است.

امام رضا (ع) برای رسیدن به خراسان از شهرها و روستاهای زیادی عبور کردند. برای گرامی‌داشت این اتفاق مهم هرساله مراسم باشکوهی در شهرستان‌های نیشابور و ابرکوه نیز برپا می‌­شود.

بازار نوروزی مختص کودکان در بهبهان

بازار عیدیا (بی­بی خِریجِه)، در نزدیکی امامزاده بی­بی­خدیجه برپا می­شده است. این بازار از معدود بازارهای نوروزی و تنها بازار بازمانده­ بازار محلی عیدیا، بازاری نوروزی و مخصوص کودکان است که در اولین روز فروردین‌ماه هر سال به مدت یک نیمروز(از صبح تا ظهر) در شهرستان بهبهان برپا می‌شود. بازار عیدیا که از قدمت زیادی برخوردار است با نام بازار«بی‌­بی­‌خِریجِه» نیز شهرت دارد.

درگویش بهبهانی خدیجه را«خِریجِه» تلفظ می­‌کنند. دلیل این شهرت محل برگزاری این بازار است در گذشته کهن نوروزی است که برای کودکان با هدف شادی و حضور کودکان برپا می­‌شود. آنچه در این بازار عرضه می­‌شود عموماً اسباب بازی و پوشاک مربوط به کودکان است که در کنار آن تنقلات و خوراکی­‌های متنوع و انواع محصولات کشاورزی فصلی نیز وجود دارد. کودکان و نوجوانان با دریافت عیدی خود صبح اولین روز فروردین به بازار عیدیا رفته و برای خود اسباب بازی و چیزهای دیگر می‌­خرند.

هنری رنگارنگ از دست‌یافته‌های بانوان هفتکل

گلیم‌­بافی یکی از کهن­ترین دست­بافت‌­های سنتی است که پیش‌ه­ای دیرینه دارد. گلیم‌­بافی هفتکل که از تولیدات دستی زنان قشقایی و از مواد اولیه­ پشم و پنبه است و به دلیل ویژگی خاصی که دارد از اهمیت ویژه‌­ای برخوردار است. گلیم هفتکل دارای حاشیه­ خاصی است که به آن «مَلیلِه» یا در زبان ترکی «وَنی» می­‌گویند.

حاشیه­ این نوع گلیم معروف به حاشیه­ دو رنگ یا سه رنگ است که با سه حاشیه­ باریک معروف به پِیکام، حاشیه­ پهن و نصف حاشیه‌­ای که در متن گلیم است بافته می‌­شود. طرح­ها و نقوش در گلیم هفتکل الهام گرفته از طبیعت و اشیاء پیرامون است که شامل گیاهان، حیوانات، اجرام آسمانی و ... است.

در گذشته از رنگرزی سنتی در رنگ کردن رشته‌های پشمی و با استفاده از مواد گیاهی و حیوانی استفاده می­‌شد که امروزه کمتر شاهد آن هستیم. طرح­‌های زمینه در این نوع گلیم با عناوین گوناگونی شامل گلیم شاخ، تاس، مارتین، غابورقا، خشتی، ترمه یا قهر و آشتی و ... است که با حاشیه­ اصیل و معروف قشقایی بافته می‌­شوند.

گلیم هفتکل (گلیم قشقایی) به سه شکل ساده باف یا دو رو، چاکدار، سوزنی یا رِندی باف، بافته می­‌شود.

قشقایی‌­ها از کوچ‌گران کهن ایران هستند که ­سال­‌های زیادی قشلاق خود را در خوزستان و در نزدیکی شهرستان هفتکل ­گذرانده و به تدریج در روستاها و شهرستان هفتکل یکجا­نشین شدند.

گزارش از منصوره رضوی