سومین شنبه ماه اکتبر هر سال به‌عنوان روز جهانی باستانشناسی معرفی می‌شود و امسال نیز روز ۱۸ اکتبر (۲۶ مهر) به عنوان روز جهانی باستانشناسی تعیین شده است.
احمد یوسفی‌نهاد، کارشناس ارشد باستانشناسی، در یادداشتی نوشت: این روز بهانه‌ای است برای تأمل در اهمیت و نقش این علم در شناخت تاریخ، فرهنگ و هویت بشری. باستانشناسی به ما این امکان را می‌دهد تا از طریق کاوش در آثار و بقایای گذشته، داستان‌های نهفته در دل زمین را کشف کنیم و به درک بهتری از زندگی انسان‌ها در دوران‌های مختلف تاریخ دست یابیم.
باستان‌شناسان با مطالعه ابزارها، ساختمان‌ها و آثار هنری از دوره‌های مختلف، تصویری جامع از زندگی انسان‌ها، باورها و رفتارهای آن‌ها ارایه می‌دهند. این علم به ما کمک می‌کند تا فرهنگ‌های مختلف را بشناسیم و از تجربیات آن‌ها بیاموزیم. باستانشناسی نه تنها به ما اجازه می‌دهد تا در مورد گذشته آگاهی پیدا کنیم، بلکه همچنین به ما یادآوری می‌کند که چگونه این تجربیات می‌توانند بر آینده ما تأثیر بگذارند. باستان‌شناسان به ما نشان می‌دهند که چطور جوامع گذشته با چالش‌ها مواجه شده و چگونه توانسته‌اند به سازگاری و رشد بپردازند.
در دنیای مدرن، آثار باستانی با تهدیدات متعددی از جمله تخریب، تغییرات اقلیمی و توسعه‌های شهری مواجه هستند. تغییرات سریع و بی‌رویه در محیط زیست و توسعه‌های صنعتی می‌تواند به نابودی آثار و محوطه‌های باستانی منجر شود. روز جهانی باستانشناسی فرصتی است برای جلب توجه عموم به اهمیت حفاظت از این آثار و سرمایه‌گذاری در پروژه‌های تحقیقاتی و حفاظتی. حفظ این آثار به معنای حفظ هویت فرهنگی و تاریخی ماست و به نسل‌های آینده اجازه می‌دهد تا از میراث انسانی بهره‌مند شوند.
به علاوه، باستانشناسی به‌عنوان یک علم، به ما یادآوری می‌کند که تاریخ یک فرایند پویا و زنده است. هر کشف جدید می‌تواند به تغییر در درک ما از گذشته منجر شود و ما را به سوی سؤالات جدید هدایت کند. این علم به ما می‌آموزد که تاریخ صرفا یک روایت ثابت نیست بلکه یک میدان از گفتمان‌ها و تفسیرهایی است که همیشه در حال تحول است.
سومین جنبه مهم روز جهانی باستانشناسی، ترویج آگاهی و آموزش در مورد اهمیت این علم است. برگزاری کارگاه‌ها، سخنرانی‌ها و نمایشگاه‌ها می‌تواند به عموم مردم کمک کند تا با مفهوم باستانشناسی آشنا شوند و به ارزش‌های آن پی ببرند. این آگاهی می‌تواند به تشویق جوانان برای ورود به این حوزه و ادامه تحقیقات باستانشناسی منجر شود. جوانان با آشنایی با این علم می‌توانند به عنوان سفیران فرهنگ و تاریخ خود عمل کنند و در راستای حفاظت از میراث فرهنگی کوشا باشند.
روز جهانی باستانشناسی فرصتی است تا به اهمیت این علم در حفظ و نگهداری تاریخ بشری توجه کنیم. باستانشناسی نه تنها به ما کمک می‌کند تا گذشته را بشناسیم بلکه به ما یادآوری می‌کند که مسئولیت ما در حفاظت از آثار و فرهنگ‌های گذشته چیست. این مسئولیت نه تنها به عهده باستان‌شناسان که به عهده تمامی افراد جامعه است. بیایید در این روز به اهمیت باستانشناسی بیندیشیم و تلاش کنیم تا از میراث فرهنگی خود محافظت کنیم و آن را به نسل‌های آینده انتقال دهیم و با توجه به چالش‌ها و تهدیدات موجود، ضروری است که هر یک از ما به عنوان شهروندان آگاه و مسئول، در حفاظت از میراث فرهنگی خود سهیم شویم. باستانشناسی پلی میان گذشته و آینده است و ما باید از این پل به نحو احسن استفاده کنیم تا تاریخ و فرهنگ غنی خود را زنده نگه داریم. در این روز جهانی، بیایید عزم خود را جزم کنیم و به عنوان حافظان تاریخ بشری، در راستای حفظ و نگهداری آثار باستانی و تاریخی تلاش کنیم.
