خوزستان، سرزمینی کهن با تنوع بی‌بدیل میراث‌فرهنگی و طبیعی، امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند نگاه نو در حوزه گردشگری است؛ وجود سه اثر ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی یونسکو ــ شوش، چغازنبیل و سازه‌های آبی شوشتر ــ جایگاه این استان را در نقشه گردشگری بین‌المللی ممتاز ساخته است.
عاطفه رشنویی، مدیر پایگاه میراث‌جهانی چغازنبیل و هفت‌تپه در یادداشتی نوشت: بهره‌گیری پایدار از این ظرفیت‌ها فقط در سایه رویکردی علمی و آینده‌نگر ممکن است؛ رویکردی که «گردشگری سبز» را به‌عنوان موتور محرک تحول پایدار در عرصه اقتصاد محلی و توسعه اجتماعی مدنظر قرار دهد.
شوش، به‌عنوان یکی از کهن‌ترین شهرهای جهان، روایتگر لایه‌های متوالی تاریخ و فرهنگ بشری است؛ چغازنبیل، نخستین اثر ثبت‌شده جهانی ایران، یادمانی استوار از شکوه معماری و باورهای آیینی عیلامیان، و سازه‌های آبی شوشتر، شاهکار مهندسی باستانی، نمادی از پیوند انسان با طبیعت برای مهار و مدیریت آب. این سه اثر، در کنار دیگر جاذبه‌های تاریخی و طبیعی خوزستان، می‌توانند محور شکل‌گیری یک الگوی گردشگری دانش‌محور، صلح‌محور و محیط‌زیست‌گرا باشند.
یکی از فرصت‌های بی‌بدیل برای توسعه گردشگری سبز در خوزستان، بهره‌گیری از ظرفیت راه‌آهن است. حمل‌ونقل ریلی علاوه بر این‌که به‌عنوان گزینه‌ای ایمن و کم‌هزینه شناخته می‌شود، کمترین آسیب زیست‌محیطی را نیز به همراه دارد. اتصال پایگاه‌های میراث‌جهانی به خطوط ریلی می‌تواند الگویی نمونه از هم‌افزایی زیرساخت‌های حمل‌ونقل و گردشگری را فراهم آورد. تجربه‌های جهانی نشان می‌دهند که گردشگری ریلی در مناطق تاریخی علاوه بر این‌که به کاهش فشار ترافیکی و زیست‌محیطی می‌انجامد، بلکه بستری مناسب برای معرفی تدریجی و عمیق‌تر جاذبه‌ها به گردشگران فراهم می‌سازد.
توسعه گردشگری سبز در خوزستان صرفاً به معنای جذب گردشگر بیشتر نیست، بلکه هدف اصلی آن ایجاد تحول پایدار در اقتصاد جوامع محلی است. صنایع‌دستی، غذاهای بومی، هنرهای سنتی و آیین‌های فرهنگی می‌توانند در قالب زنجیره ارزش گردشگری، به فرصتی برای اشتغال پایدار و تقویت هویت اجتماعی بدل شوند. در این مسیر، زنان و جوانان روستاها و شهرهای پیرامون آثار جهانی می‌توانند بازیگران اصلی تغییر باشند؛ به‌ویژه با گسترش کسب‌وکارهای کوچک و نوآورانه، زمینه برای توزیع عادلانه‌تر منافع گردشگری فراهم خواهد شد.
با وجود ظرفیت‌های بی‌نظیر، تحقق این چشم‌انداز نیازمند عزم جدی و سیاست‌گذاری هوشمندانه مسئولان استانی است. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های گردشگری سبز، بهبود مسیرهای دسترسی ریلی و جاده‌ای، توسعه امکانات رفاهی سازگار با محیط زیست، و تقویت برنامه‌های آموزشی برای جامعه میزبان از جمله اولویت‌هایی است که باید در دستورکار قرار گیرد. نادیده گرفتن این فرصت‌ها، نه‌تنها به تداوم چالش‌های اقتصادی و اجتماعی خواهد انجامید، بلکه می‌تواند میراث جهانی خوزستان را در معرض تهدیدات جدی قرار دهد.
شعار امسال روز جهانی گردشگری با تأکید بر «تحول پایدار از مسیر گردشگری» فرصتی استثنایی برای بازاندیشی در سیاست‌های توسعه گردشگری خوزستان فراهم می‌آورد. یونسکو همواره بر نقش میراث فرهنگی در تقویت صلح، گفت‌وگو و همبستگی ملت‌ها تأکید داشته است. در این چارچوب، خوزستان می‌تواند با معرفی آثار جهانی خود به‌عنوان پل‌های ارتباطی میان گذشته و آینده، الگویی برای گردشگری صلح‌محور در منطقه باشد. این مهم مستلزم برنامه‌ریزی جامع، استفاده از فناوری‌های نوین، و مشارکت فعال نهادهای دولتی، بخش خصوصی و جامعه محلی است.
میراث جهانی خوزستان، نه فقط یادگارانی از گذشته، بلکه سرمایه‌هایی برای آینده‌اند. پیوند این سرمایه‌ها با الگوی گردشگری سبز و بهره‌گیری از زیرساخت‌های ریلی، می‌تواند به تحولی پایدار در اقتصاد محلی و تقویت انسجام اجتماعی بینجامد. مسئولیت امروز ما، چه در سطح مدیران استانی و چه در سطح جامعه علمی و فرهنگی، آن است که این فرصت تاریخی را به‌گونه‌ای مدیریت کنیم که آیندگان نیز از آن بهره‌مند شوند. هرساله، گرامیداشت روز جهانی گردشگری، باید تلنگری باشد برای حرکت در این مسیر؛ مسیری که از دل میراث‌جهانی خوزستان می‌گذرد و آینده‌ای سبز و پایدار را نوید می‌دهد.
