بهبهان

موقعیت جغرافیایی
شهرستان بهبهان در جنوب شرقی استان خوزستان و دامنه‌ی جنوبی کهگیلویه (از سلسله جبال زاگرس) بین دو منطقه‌ی نفتون آقاجاری و گچساران در 50 درجه و 16 دقیقه طول شرقی و 30 درجه و 35 دقیقه عرض شمالی در ارتفاع متوسط 320 متری از سطح دریا واقع شده است. فاصله‌ی‌ این شهرستان از مرکز استان یعنی اهواز از طریق رامهرمز، 195 کیلومتر است. بهبهان از شمال و شمال شرقی به شهرستان کهگیلویه (دهدشت)، از جنوب به بخش زیدون، از مغرب به آقاجاری و امیدیه و از شرق به گچساران منتهی شده است.

پیشینه‌ی تاریخی
آن‌چه امروزه بر طبق تحقیقات باستان‌شناسی صورت گرفته در رابطه با پیشینه‌ی تاریخی بهبهان می‌توان گفت آن است که بهبهان شهری است که همگام با ارگان یکی از نقاط تمدن‌خیز منطقه شمرده می‌شده و آثار باستانی موجود در آن نشان از شهری با تمدن غنی دارد. سنگ‌های آسیاب کشف شده در محله‌ی "سلطان محراب" بهبهان پس از تحقیقات سن‌شناسی و کربن 14، قدمتی 7 هزار ساله را به این شهرستان نسبت داد که با انجام تحقیقات بیشتر در اطراف این شهرستان در تابستان 1394 و آثاری که در ناحیه‌ی " گیوه‌پا" در نزدیکی بهبهان به‌دست آمد، پیشینه‌ی تاریخی این منطقه را نه هزار سال برآورد کرده‌اند.
تاکنون سه نظریه در رابطه با دلیل نامیده شدن این شهر به نام "بهبهان"  ذکر شده است :
برطبق آن‌چه در کتاب "ناهید خداوند هفت قلعه" نوشته‌ی محمدابراهیم باستانی پاریزی آمده است، بهبهان در کره‌ی زاگرس در نزدیکی ارگان محلی بوده است که آن را محل بغان می‌نامیدند. بغ نام خدای زرتشتی بوده است و بغان جمع بغ است. و بهبهان کنونی را بغبغان می‌نامیدند که در اثر تکرار کلمه در میان مردم بغبغان به بغبغو و کلمه‌ی بغبغو در اثر تکرار و برای سهولت تلفظ به بهبهو تغییر پیدا کرد.
بهو به جای مناسب برای اتراق یا مکانی مسطح در میان برآمدگی‌های تپه‌ها و دامنه‌های کوه‌ها و مکانی‌که امنیت ساکنین را در هنگام باد و باران تامین می‌کند، گفته می‌شود. پس بهو را می‌توان دشت دانست و بهبهو به معنای بهترین دشت است.
نظریه‌ی بعد، نام قدیم بهبهان را کوشک‌دشت می‌داند. کوشک به معنای قصر و به‌خصوص قصری است که در باغ واقع شده است و کوشک‌دشت، خبر از قصری می‌دهد که در دشت بنا شده بود. با توجه به رودخانه‌هایی که از دشت بهبهان می‌گذشتند و در مسیر خود ارگان را نیز طی می‌کردند و وجود باغ‌های زیتون و نارنجستان‌هایی که در بهبهان وجود داشته، نامیدن این شهر به کوشک دشت بسیار به‌جا بوده است. پس از آن، این شهر بهبهان نامیده شد که همان معنای کوشک دشت را می‌دهد.

جاذبه‌های گردشگری بهبهان - مجموعه‌ی ارجان

خرابه هاي ارجان
شهر قديمي بهبهان یا همان ارجان به‌واسطه‌ی اشياء بدست آمده در كشفيات باستان شناسي سال 1361 (‌هجري شمسي)‌ تاكنون قديمي‌ترين دوره‌ی تاريخي آن معلوم شده است كه نشان از هزاره دوم پيش از ميلاد مسيح دارد. نقوش جام ارگان كه نشانگر مركزيت اين منطقه است به نوبه‌ی خود عظمت فرهنگي - هنري و شوكت اجتماعي  مردمي را از عمق تاريخ ارگان (ارجان) روشن مي‌سازد كه تا به حال براي محققان نقطه تاريكي به حساب مي آمد و بدين طريق نشان مي‌دهد كه ارگان در دوره ساساني بوجود نيامده و عظمت خود را تنها در اين دوره بدست نياورده است. بلكه اين شاهان ايلامي بوده‌اند كه اين منطقه را براي زندگي برگزيده و آن را شكوفا کرده‌اند. از وضعيت ارگان در دوره‌ی مادها و چگونگي حاكميت بر اين ناحيه تا كنون سند و مدركي بدست نيامده است. شهر قديمي بهبهان (‌ارگان) ‌در دوره‌ی هخامنشي به‌واسطه‌ی قرار گيري بر يكي از مهم‌ترين راه‌هاي ارتباطي آن زمان يعني راه شاهي كه از لوديه در كنار درياي مديترانه شروع مي‌شده و شوش را از طريق ارگان به پاسارگاد متصل مي‌نموده، از رونق و اهميت قابل توجهي برخوردار بوده است.

قلعه‌ی ارجان
این قلعه که در زمان ساسانیان و برای دفاع در برابر هجوم اقوام عرب در قسمت شمال غربی بهبهان ساخته شده، در مرتفع‌ترين قسمت کوه متکى به يک تخته سنگ بزرگ بوده و آب باران از همان تخته‌سنگ وارد انبارهاى قلعه مى‌‌‌شده و آن‌ها را پر مى‌‌کرده است. اسلوب ساختمان برج‌ها از قلاع رومى اقتباس شده و به شکل مکعب است. صحن قلعه‌ی ارجان نسبتاً وسيع است و از طرف صحن، سه طبقه حجره يکى بالاى ديگرى ديده مى‌شود و تمامى حجره‌ها داراى طاق چند شاخه معروف به طاق رومى هستند.

آرامگاه ارجان
اين گونه آرامگاه‌ها دسته جمعي بودند اما در پايان اين دوران شيوه‌ی خاك‌سپاري در درون تابوت‌هاي سفالي و گلي در ناحيه‌ی دشت رسم بوده‌است. اشياي درون تابوت عبارتند از: بازماندهاي اسكلت، توده پارچه، حلقه طلاي كتيبه‌دار،  98 دگمه‌ی طلايي در سه گونه، خنجر فلزي با دسته مرصع و بست طلايي و نگين عقيق.

حمام ارجان
 حمام ارجان در قسمت شمال غربي قدمگاه امام رضا ‌(ع)، در قسمت پايين دره و در ارتفاع 5 متری از سطح فعلی رودخانه قرار دارد. اين بنا متعلق به دوره‌ی ساساني و مرتبط با شهر قديم ارجان است. بناي حمام به صورت چهار ايواني است كه در حال حاضر به علت اين‌كه كف آن تا ارتفاع زيادي براثر ريزش سقف‌ها و سنگ‌هاي كناره‌ی دره پر شده، پلان آن به‌طور کامل ديده نمي شود. ولي آن‌چه كه در حال حاضر قابل مشاهده است، يك قسمت مربع شكل مركزي است كه چهار ايوان كوچك در چهار جهت آن قرار دارد. ايوان‌ها كه روي چهار ستون قرار داشته‌اند، با طاق‌هاي جناقي به هم متصل شده و قسمت مركزي، سقف گنبدي داشته كه در حال حاضر ريخته است. سقف ايوان‌ها و اتاقك‌هاي باقي مانده به صورت طاق و تويزه مي باشد. در قسمت شمال و جنوب ايوان شرقي دو اتاقك كوچك ديده مي شود كه در امتداد ايوان‌هاي شمالي و جنوبي هستند. در اصل در چهار طرف مابين ايوان‌ها چهار اتاقك كوچك قرار دارد. از گوشه‌ی شمال غربي وارد يك قسمت راهرو مانند مي‌شويم كه به يك اتاقك مدور مي‌رسد كه اطراف آن اتاقك‌هاي كوچكي ديده مي‌شوند كه احتمالاً قسمت مركزي محل خزينه بوده و حجره‌هاي اطراف آن محل شستشوي افراد بوده است. سقف اين قسمت هم گنبدي است كه بيشتر آن فرو ريخته است. در قسمت بالاي سقف‌هاي باقي مانده، روزنه‌هاي دايره‌اي برای تأمين روشنايي تعبيه شده بود. مصالح به كار رفته در بنا، سنگ و ساروج است و سطح ديوارها به‌وسيله‌ی ملاط ساروج پوشانده شده است.

پل امام رضا يا پل ارجان
اين پل كه در كنار رودخانه‌ی مارون در نزديكي روستاي امام رضا (ع) و قدمگاه امام رضا (ع) واقع شده، متعلق به دوره‌ی ساساني است

پل سفلائي ارجان
اين پل كه در كنار رودخانه‌‌ی مارون واقع شده، پهنائي برابر 13 متر داشته است. سمت غربي پل تقريباً سالم مانده ولي سمت شرقي كه در معرض جريان آب قرار داشته به شدت آسيب ديده است. اين پل مي تواند بر مبناي پل عليائي خيرآباد، قابل نوسازي باشد. آثار اين پل را مي توان در ارتباط با ارجان در نظر گرفت و آثار باقي مانده را بايد حداكثر به اواخر دوره‌ی قبل از صفوي منسوب دانست.

قدمگاه امام رضا (ع)
بنای قدمگاه امام رضا (ع) در کناره‌ی رود مارون در حدود 10 کيلومتری شمال شرقی بهبهان واقع شده است. طبق آنچه که در بين مردم سينه به سينه منتقل شده، اين مکان، محل استراحت امام رضا (ع) در هنگام عزيمت به خراسان بوده است. قدمت بنا به دوره ديالمه می‌رسد که در دوره‌های بعدی تعميراتی بر روی آن صورت گرفته است.

مدرسه‌ی تاريخي خيرآباد (قلعه مدرسه)
اين بنا در سال 1089 هجري قمري در زمان حكومت شاه سليمان صفوي به دستور حسينعلي خان زنگنه والي بهبهان و كهگيلويه ساخته شد و به دلیل اين‌كه در اين مكان علوم ديني به طلاب آموزش داده مي‌شد به مدرسه‌ی خيرآباد نام‌گذاري شد. اشخاص به نامی چون آيت الله وحيد بهبهاني از اساتید اين مدرسه بوده‌اند. مرمت بنا که در  سال 1382 آغاز و در سال 1387 به پایان رسید، شامل احداث حصار و ديوار دور بنا و محوطه‌ی آن بوده است.

خانه تاريخي نجف‌خان (سراي بهادر ديوان)
اين بناي تاريخي قريب چهارصد سال قدمت دارد كه متعلق به والي بهبهان و خانه‌ی حكومتي بوده است. اين بنا شامل سه قسمت مي باشد: حياط بيروني، حياط اندروني و اصطبل. اثر مورد نظر در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده و  سازمان ميراث فرهنگي عمليات مرمت آن را آغاز کرده است.

دخمه‌ی بشير  و نذير
در چند كيلومتري جنوب شهر بهبهان يك ساختمان قديمي وجود دارد كه  درون آن  ساختمان دو قبر در كنار هم قرار گرفته است. درباره‌ی آن دو قبر اخبار و روايات مختلفي رواج دارد. بعضي مي‌گويند متعلق به بشير و نذير، خادمان حضرت امام جعفر صادق (ع) است. عده‌ای ديگر  مي‌گويند دليلي در دست نيست كه حكايت كند که اجساد خادمان امام جعفر صادق (ع)، كه خود او در 25 شوال سال 148 هجري در مدينه وفات يافت در اين نقطه از ايران باشد. برخی نیز تعلق آن دو قبر را به دو نفر يهودي مي‌دانند و دليلشان هم اين است كه قبله‌ی ساختمانش بيت المقدس و روز زيارتي آن هم شنبه است. بعضي ديگر مي‌گويند كه آنجا دخمه‌ی دو نفر از محترمين زرتشتي بوده كه بعدها به اين صورت درآمده است.

راسته بازار
اين مجموعه كه با شماره 3769 در فهرست آثار ملی ثبت شده، درحال حاضر قديمي‌ترين بازار شهر است که در زمان گذشته مركز ثقل تجاري شهر بهبهان و حومه‌ی آن بوده است. اين مجموعه كه متعلق به دوره‌ی قاجار است، داراي چندين راسته بوده كه حرفه‌هاي مختلف در راسته‌هاي مخصوص به خود فعاليت داشته‌اند.

امام‌زاده حيدر (ع)
درمنابع مختلف از اين امام‌زاده‌ی بزرگوار به نام حيدر بن موسي نام برده شده و در خود بهبهان به زبان محلي به آقاپير حيدر معروف است. ايشان بعد از عزيمت حضرت امام رضا (ع) از مدينه به طوس به همراه ديگر امام‌زادگان از جمله احمد بن موسي (ع) (شاهچراغ) و حضرت معصومه (س) براي ديدار برادر و امام خود به ايران آمدند كه در سال 225 ه.ق. در قريه‌ی بهبهن توسط عمال حكومت عباسي به شهادت رسيدند و مرقد مطهر ايشان زير درخت سدر در همان محل شهادتشان بنا نهاده شد كه هم اكنون زيارتگاه محبان اهل بيت است.

امام‌زاده فضل بن موسي (ع)
حضرت شاه فضل بن موسي كاظم (ع) از معروف‌ترين زيارتگاه‌هاي بهبهان است. اين امام‌زاده‌ی عظيم الشأن كه در بين مردم بهبهان به شاه فضل (ع) شناخته می‌شود، در اسناد تاريخي معتبر مانند كنز الانساب و بحر الانساب و لغت‌نامه‌ی دهخدا به فضل بن موسي كاظم (ع) يا فضل‌علي معروف است.

شاه مير عالي حسين(ع)
امام‌زاده شاه مير عالي حسين(ع) فرزند امام موسي كاظم(ع) از مهم‌ترين و معتبرترين امام‌زاده‌ها و زيارتگاه‌هاي بهبهان است. شاه مير عالي حسين(ع)، بزرگ و عالمي عالي‌قدر بوده و براي همين به ايشان عالي حسين (ع) گفته مي‌شود و از حيث سني از امام‌زاده حيدر و شاه فضل(ع) بزرگ‌تر مي‌باشد و به همين خاطر معروف به امام‌زاده بزرگ است.

امام‌زاده اباذر
بقعه‌ی امام‌زاده اباذر در 40 کیلومتری جنوب بهبهان در شهر سردشت زیدون واقع شده كه با توجه به نقاشي‌ها، مشبك‌كاري‌ها و گچبری‌هاي به كار رفته در آن به كار استادكاران شيرازي به روزگار زند و اوايل دوره‌ی قاجار شباهت دارد.

 منطقه‌ی گردشگري تنگ تكاب
اين روستا در 20 كيلومتري شمال بهبهان،  نواحي اطراف كارخانه سيمان و در نزديكـي سد مارون، در دامنه كوه تنگ تكاب واقع شده است.

روستای پشکر
این روستا در شمال بهبهان و در اطراف سد مارون در پای یکی از کوه‌های رشته‌کوه تنگ تنکاب، میان کوه و دره‏‌هایی به عمق ۴۰ متر که رودخانه زیبا وخروشان مارون از آن می‏گذرد، واقع شده است. در این روستا، باغ‏ هایی از لیمو، نخل و نارنج در دو بخش شرق و غرب وجود دارد.
امام‌زاده و گورستان پشکر که در تاریخ ۲۷ آبان ۱۳۸۶ با شماره‌ی ۲۰۲۸۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید، مربوط به دوره ساسانیان (سده های اولیه دوران‌های تاریخی پس از اسلام) است .
همچنین در فاصله‌ی میان روستا و باغ‌های غربی، تپه‏هایی وجود دارند که در ماه‌های پرباران سال از چمن و گل پوشیده می‏شوند. خانه‌های روستا، گلی و قدیمی‏ هستند و بافت قدیمی‏ آن پلکانی‏شکل و زیبا و با وجود غیر مسکونی بودن هنوز قابل استفاده هستند.

منطقه‌ی گردشگري خاييز
اين روستا در شمال شرقي بهبهان در دامنه‌ی كوه خاييز و با فاصله حدود 22 كيلومتري از شهرستان واقع شده است. خائیز داراي تاريخچه‌ای طولاني از دوران پادشاهان ساساني است و آثار آن عبارتند از سنگچيني‌هاي راه شاهي و همچنين سه آسياب واقع در دهانه‌ی تنگ خاييز که رونق منطقه را تا دوره‌هاي اسلامي مي‌رساند.

نرگس‌زارهای بهبهان
قدیمی‌ترین نرگس‌زار ایران، متعلق به شهرستان بهبهان است که قدمت آن به دوران قبل از میلاد مسیح بازمی‌گردد. گل‌دهی نرگس، همه‌ساله از نیمه‌ی دوم سال آغاز و تا پایان بهمن و گاهی نیز نیمه‌ی اول اسفند در بهبهان ادامه دارد. در نرگس زارهای بهبهان چهار نوع گل نرگس شناسایی شده است که نرگس شهلا وسعت بیشتری را در این مناطق به خود اختصاص داده است. از انواع دیگر گل نرگس هم می توان به پُرپَر یا شصت‌پر، پنجه‌گربه‌ای و مسکین اشاره کرد .

نرگس زار	منظره زیبا از دشت بهبهان	بهار باغهای منصوریه بهبهان
بهار بهبهان	پاییز کوچه باغهای منصوریه بهبهان	پلاژ سد مارون بهبهان
جاده باستانی شاهی تنگ بالنگستان	حیات وحش خاییز	حیات وحش
دریاچه سد چاه ماری بهبهان	دریاچه سد شهدا	ساحل رودخانه مارون

ساحل رودخانه مارون	قلعه مدرسه	قلعه مدرسه خیراباد
قلعه مدرسه	مارون	منزل نجف خان
بهار باغهای منصوریه بهبهان قلعه مدرسه خیراباد