کمیته میراث نظامی و استحکامات یا به‌اختصار ایکوفورت باتوجه به اهمیت میراث نظامی در تاریخ بشر شکل گرفته است. مقدمه این منشور، تأکید بر اهمیت احصای ارزش‌های ملموس و ناملموس مرتبط بر مصادیق میراث نظامی و حفاظت از آن‌ها به‌عنوان بخشی از هویت اجتماعی و تاریخ بشر دارد.
ایکوموس، سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) بوده که در راستای عمل به وظایف فرهنگی خود و صیانت از میراث‌فرهنگی، در سال ۱۹۶۴ در شهر ونیز ایتالیا تشکیل شد و به انتشار یکی از مهم‌ترین اسناد جهانی حفاظت از میراث‌فرهنگی به نام «منشور ونیز» منجر شد که متأثر از آن نهادی غیردولتی با عنوان «شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌ها (International Council on Monuments and Sites) که به اختصار ایکوموس (ICOMOS) نامیده می‌شود، تشکیل شد.
ایکوموس در سال ۲۰۱۸ میلادی دارای ۱۰ هزار و ۵۴۶ عضو در ۱۵۱ کشور، ۲۷۱ کارمند ستادی، ۱۰۷ کمیتۀ ملی و ۲۸ کمیتۀ علمی بین‌المللی بود و بدین‌سان شبکۀ بین‌المللی گسترده‌ای، متشکل از متخصصان رشته‌های گوناگون مرتبط با صیانت از میراث‌فرهنگی پدید آورده است.
در حال حاضر ۲۹ کمیتۀ علمی بین‌المللی در ایکوموس وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به کمیته اقتصاد حفاظت (ISCEC)، کمیته آمادگی در برابر خطر (ICORP)، کمیته آموزش (CIF)، کمیته مسیرهای فرهنگی(CIIC)، کمیته مکان‌های دینی و آیینی(PRERICO)، مناظر فرهنگی (ICOMOS-IFLA) میراث‌فرهنگی زیر آب(ICUCH)، میراث‌فرهنگی ناملموس (ICICH)، میراث قرن بیستم (ISC۲۰CH)، میراث قطب (IPHC)، میراث معماری گلین (ISCEAH) و کمیته میراث نظامی و استحکامات (ICOFORT) اشاره کرد.
کمیته میراث نظامی و استحکامات یا به‌اختصار ایکوفورت (International Scientific Committee on Fortifications and Military Heritage) باتوجه به اهمیت میراث نظامی در تاریخ بشر شکل گرفته است. در این کمیته آمده است که استحکامات دفاعی و سایر میراث مربوط به آن‌ها که از گذشته‌های دور تا به امروز پابرجا مانده‌اند، دارای پیوندی عمیق با تاریخ هستند.
مقدمه این منشور، تأکید بر اهمیت احصای ارزش‌های ملموس و ناملموس مرتبط بر مصادیق میراث نظامی و حفاظت از آن‌ها به‌عنوان بخشی از هویت اجتماعی و تاریخ بشر دارد.
براساس آنچه گفته شد، می‌توان هر آنچه از جنگ‌افزارها و آثار باقیمانده از جنگ در موزه‌ها و نیز بافت‌های قدیمی شهر، قلعه‌ها و حصارهای دور شهرهای کهن و بطور کلی هرآنچه مرتبط با جنگ است را ذیل توجه کمیته ایکفورت دید.
در این میان، کشور ایران به مدت هشت سال درگیر جنگی تحمیلی بوده که امروزه با گذشته زمانی بیش از سه دهه از آن، شاهد حفظ بخشی از آثار ملموس و ناملموس باقیمانده از آن دوران هستیم که بر اساس کمیته ایکفورت از منشور ایکوموس، دارای ارزش‌های میراثی برای بشریت هستند.
در این میان استان خوزستان به دلیل کانون اصلی جنگ ایران و عراق، سهم بیشتری از این شواهد را داراست و براساس آن میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی این استان با شناسایی برخی بقایای ارزشمند آن دوران، ثبت ملی شده و در حال حاضر ۴۰ اثر از آن دوران را ثبت ملی کرده است که بیشترین آثار ثبت ملی این حوزه را در کشور، این استان داراست.
آثار ثبت‌شده شامل یادمان‌های عملیاتی، بناهای شهری، برخی شواهد باقیمانده بر دیوارها، و مکان واقعه‌ها هستند که آمارهای بازدید نشان می‌دهد در طول سالیان گذشته میزان بازدید از این آثار با استقبال فراوان گردشگران ملی و بین‌المللی مواجه شده است و البته می‌طلبد سازوکار حفاظت از این آثار به‌طور جدی‌تر دنبال شود.
موضوع حفاظت از آثار باقیمانده از جنگ‌های معاصر، امروزه در عرصه جهانی موضوعی با اهمیت است و می‌توان شواهد بسیار زیادی از حفظ این آثار حتی از جنگ‌های جهانی اول و دوم را در کشورهای مختلف از جمله ژاپن، روسیه، آلمان، فرانسه، آمریکا و چین مشاهده کرد که در راستای حفاظت از آن‌ها سرمایه‌گذاری ویژه را نیز شده است.
یادداشت از سجاد پاک‌گهر ـ رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی خرمشهر
