جلیل جعفری

یادداشت|درنگی بر تنوع صنایع‌دستی استان خوزستان

صنایع‌دستی یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های فرهنگی هر منطقه به‌شمار می‌آید. هنرهای دستی مردم استان خوزستان بیش‌تر براساس نیاز شخصی استوار بوده و از نظر كیفیت و ارزش هنری در سطح مطلوبی قرار دارند. برخی از صنایع دستی استان خوزستان از اهمیت و قدمت بسیار بالایی برخوردار هستند.

جلیل جعفری، فعال رسانه، در یادداشتی نوشت: خوزستان استانی است با چندین رشته صنایع‌دستی شاخص که هر کدام قدمتی طولانی دارند. صنایع‌دستی خوزستان از تنوع بالایی برخوردار بوده و مواد اولیه ساخت آن اغلب از همین استان تامین می‌شود. صنایع‌دستی به عنوان بخشی از فرهنگ و هویت یک قوم و ملت به شمار می‌روند که معمولا بر اساس مواد اولیه موجود در یک منطقه جغرافیایی تولید می‌شوند.

در این مطلب به‌مناسبت هفته صنایع‌دستی به تنوع انواع صنایع‌دستی استان خوزستان نظر می‌اندازیم.

دست‌بافت‌ها

برای مثال، دست‌بافی در منطقه شوشتر دارای سابقه بسیار طولانی است و آثار باارزشی از نمونه‌های گوناگون آن از ادوار مختلف به‌جای مانده است. محصولات نازک‌كاری چوب دزفول نیز از كیفیت ممتازی دارد و به سبب مناسب بودن قیمت قابل عرضه در بازارهای مختلف داخلی و خارجی‎ است.

صنایع‌دستی موجود در استان خوزستان علاوه بر دست‌بافی شامل ساخت فرآورده‌های چوبی، نمدمالی، گیوه‌دوزی، ورشوسازی، سبدبافی، ساخت محصولات نقره‌ای و قلم‌زنی روی طلا و نقره است.

دست‌بافی در خوزستان بیش‌تر در دزفول، شوش، شوشتر، بهبهان و شادگان متداول است. در حال حاضر مهم‌ترین مركز محصولات دست‌باف استان خوزستان منطقه شوشتر است ضمن آن‌که در دزفول نیز پارچه‌های مرغوبی تهیه می‌شوند.

دست‌بافی خوزستان مشتمل بر شش رشته ملحفه‌بافی، سجاده‌بافی، چوخابافی، عبابافی، چفیه، مقنعه و جاجیم‌بافی است كه تولید و عرضه بیش‌تر آن‌ها در فصل‌های مختلف متفاوت است.

سبدبافی هم در استان خوزستان از صنایع‌دستی رایج است. در خوزستان به سبب فراوانی درخت خرما و وجود نخلستان‌های متعدد تهیه انواع سبد با استفاده از برگ و خوشه درخت خرما از دیرباز رایج بوده است. اغلب زنان و مردان به‌هنگام فراغت و كار خانگی به بافت انواع سبد می‌پردازند. تولید این محصول بیش‌تر در خرمشهر و دزفول متداول است.

کپوبافی در میان خوزستانی‌ها (به‌ویژه دزفولی‌ها) بسیار رایج است. مردم دزفول به هر قطعه گِرد کپو می‌گویند. کپوهایی هم که به استادی می‌بافند بیش‌تر گِرد (کروی) هستند. آن‌ها برگ نخل را دور کرتک می‌پیچند و به آن شکل (فُرم) می‌دهند و با نخ‌های کاموایی رنگی کپوهایی تولید می‌کنند که نقش‌های گوناگونی دارند؛ گاه لوزی‌شکل هستند و گاه سه‌پَر و چهارپَر و نمونه‌های دیگر.

خراطی

خراطی و نازک‌كاری چوب از دیگر صنایع‌دستی استان خوزستان است که در شهرستان‌های دزفول و بهبهان رایج است. محصولات چوبی خوزستان عبارت‎ از چوب قلیان، زیرقلیان، پایه آباژور، شمعدان، چوب لباسی و نمكدان است.

نمدمالی

نمدمالی نیز از جمله صنایعی است که در حد رفع نیاز اهالی منطقه تولید و عرضه می‌شود. این صنعت در بهبهان و دزفول رونق دارد.

قلم‌زنی

همچنین قلم‌زنی طلا و نقره از باارزش‌ترین صنایع‌دستی این منطقه است که در اهواز، خرمشهر و آبادان صورت می‌گیرد. ابتدا هنرمندان آبادان فقط به تولید انواع زینت‌آلات طلا می‌پرداختند ولی كارگاه‌های موجود در اهواز و خرمشهر علاوه بر تهیه و قلم‌زنی این نوع محصولات، انواع فرآورده‌های نقره‌ای سیاه‌قلم نیز تولید می‌کنند که البته جنگ تحمیلی هشت ساله بر روند این تولیدات تاثیر بسیار زیادی گذاشته است. محصولات این هنر بیش‌تر شامل انواع گردن‌بند، دست‌بند، مدال، قوطی سیگار، گلدان و انواع سرویس‌های چایخوری و میوه‌خوری در اندازه‏های مختلف است.

گیوه‌دوزی

گیوه‌دوزی در شهرهای بهبهان و دزفول متداول است و مهارتی در تولید آن به‌كار نمی‌رود و تنها در محل تولید به مصرف می‌رسد و امكان صدور به سایر نقاط كشور را ندارد. گیوه را زنان به‌هنگام فراغت در خانه می‌بافند و سپس به كارگاه‌های گیوه‌دوزی عرضه می كنند. در دزفول نوعی گیوه به نام «چتری» تهیه می‌شود كه رویه آن از نوعی پارچه دست‌باف به نام پارچه چتری و تخت آن از چرم است.

ورشوسازی

ورشوسازی نیز از دیگر هنرهای باارزش دستی استان خوزستان است. مراكز عمده ساخت ظرف‌ها و وسایل ورشویی در خوزستان شهرهای دزفول، شوشتر و بهبهان‏اند. با این‌كه این صنعت سابقه‌ای طولانی دارد ولی اكنون به سبب رواج استیل از یک‌سو و عدم عرضه كافی و در نتیجه كمی سطح درآمد و دستمزد دریافتی از سوی دیگر باعث شده که بیش‌تر صنعت‌گران این رشته به كسب دیگری بپردازند.

سفالگری

اما سفال‌گری در شهرهای آبادان و شوشتر رواج دارد. در آبادان بیش‌تر ساخت گلدان (بدون تزیین) و در شوشتر ساخت ظرف‌ها و آجرهای لعاب‌دار رونق دارد.

محرق‌کاری

به‌دلیل وجود مواد اولیه در استان خوزستان محرق‌کاری کم‌کم در این استان پا گرفته است و در برخی از شهرستان‌ها و مراکز آموزشی صنایع‌دستی به هنرجویان و دوستداران این هنر آموزش داده می‌شود. هنر محرق‌کاری بی‌شباهت به معرق چوب نیست با این فرق که تابلوهای محرق، ساده‌تر و زودتر از تابلوهای معرق درست می‌شود. ماده اصلی این هنر ساقه‌ی گندم و جو است که به‌روشی ساده بر روی سطح پارچه یا سطح صاف چسبیده می‌شود.

میناکاری

میناکاری از هنرهای ظریفی است که بر روی طلا و نقره انجام و توسط صابئین مندایی کار می‌شود. شاگردان این هنر در جهان نام‌آشنا هستند و هنر دست‌شان خاص و بی‌نظیر است. آنها با دقت و ظرافت خاصی طرح و نقش نخل و قایق روان بر روی کارون و کاروان‌های شتر را بر مینای ریخته شده بر قطعه‌های طلا درآورده و سینه‌ریز، گردنبند، گوشواره، انگشتر و حمایل‌های زیبا خلق می‌کنند. این دست‌سازه‌های باارزش علاوه اهمیت اقتصادی از ارزش هنری بیشتری نیز برخوردارند.

فلزکاری

تولید محصولات فلزی مانند داس، قیچی، تیشه و قندشکن بیشتر در شهرهای اهواز، دزفول، بهبهان، مسجدسلیمان رواج دارد. برای این کار ابتدا فلز را به‌اندازه دلخواه برش داده و در کوره می‌گذارند و پس از گداخته و منعطف شدن به‌وسیله چکش زدن به شکل دلخواه درمی‌آورند و در پایان به وسیله سوهان صیقل می‌دهند.

محصولات پوستی

استان خوزستان به‌دلیل دارا بودن عشایر به تولید پوست مشغول است چراکه عشایر به‌کار دامداری فعالیت دارد. برای همین پوست در این منطفه فراوان یافت می‌شود ولی تولید چرم و پوست زیاد رایج نبوده و فقط تعداد کمی از عشایر برای برطرف کردن نیازهای خودشان مانند مشک و همیان به تولید پوست می‌پردازند. گاهی هم برای ساختن دهل که از سازهای سنتی آنهاست از پوست استفاده می‌کنند.

ماحصل کلام این‌که وجود این صنایع‌دستی متنوع و زیبا یکی از مهم‌ترین مولفه‌های اقتصاد گردشگری خوزستان است که ما را با فرهنگ غنی و دارای قدمت این سرزمین و هنر دست مردمان آن آشنا می‌کند.

از همین نویسنده بیشتر بخوانید:

صنایع‌دستی؛ نیاز دیروز، زینت امروز؟

اشتراک گذاری:

جلیل جعفری

یادداشت|درنگی بر تنوع صنایع‌دستی استان خوزستان

تشکیل کارگروه مشترک ایران و عراق برای ارتقای خدمات دریایی به زائران اربعین حسینی(ع)

دفاتر خدمات مسافرتی خوزستان خواستار همراهی و صبوری مردم شدند

خانه تاریخی مهدوی دزفول بوتیک هتل می‌شود

گزارش تصویری| نشست بصیرتی "جهاد تبیین" در میراث‌فرهنگی خوزستان

یادداشت|نقش پایگاه میراث‌جهانی چغازنبیل در توانمندسازی زنان و توسعه پایدار صنایع‌دستی

یادداشت|درنگی بر تنوع صنایع‌دستی استان خوزستان

«کارگاه شوشترشناسی و بافت‌گردی» تشکیل می‌شود

گزارش تصویری| نشست معاون و کارشناسان صنایع‌دستی خوزستان با اعضا و افراد تحت پوشش انجمن خیران سیدالشهداء اهواز

دعوت استاندار خوزستان برای حمایت حداکثری از تولیدات صنایع‌دستی استان

مرمت داخلی مسجد تاریخی سیاهپوشان دزفول در حال انجام است

افزایش نرخ بلیت‌ هواپیماها و کاهش پروازها در خوزستان

کتاب «آشنایی با هنر فاخر میناکاری اهواز» منتشر شد

گزارش تصویری| تجلیل رئیس انجمن تالاسمی خوزستان از مدیرکل میراث‌فرهنگی استان

صنایع‌دستی خوزستان تجلی‌گاه هنر و خلاقیت اقوام است

گزارش تصویری| گشایش کارگاه صنایع‌دستی سیمدخت در اهواز

گزارش تصویری| دیدار مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان با هنرمندان صنایع‌دستی استان

راه‌اندازی نخستین هنرستان صنایع‌دستی و گردشگری خوزستان در اهواز

یادداشت|صدور سند چغازنبیل به‌نام میراث فرهنگی؛ گامی در حفاظت حقوقی از میراث جهانی

میرا‌ث‌فرهنگی و آموزش و پرورش خوزستان تفاهم‌نامه همکاری امضاء کردند

گزارش تصویری| امضای تفاهم‌نامه همکاری مشترک میان اداره‌کل میراث‌فرهنگی و اداره‌کل آموزش و پرورش خوزستان

یادداشت|کودک، میراث، آینده

سند اولین اثر ثبت‌جهانی ایران به نام اداره‌کل میراث‌فرهنگی خوزستان زده شد

دوره آموزش رایگان «کپوبافی» در هندیجان برپاست

قیام ۱۵ خرداد، نقطه عطفی در تاریخ مبارزات مردم ایران بود

گزارش تصویری| بررسی طرح‌های در دست اجرای اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان

گزارش| بناهای تاریخی هندیجان؛ از صفوی تا پهلوی

ادامه پیگیری برای ثبت جهانی مسجد جامع دزفول

پیگیری موضوعات تخصصی میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی حوزه مُنگشت خوزستان

گزارش تصویری| نشست پیگیری حوزه‌های تخصصی میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی حوزه مُنگشت خوزستان

بازدید رایگان از موزه‌ها و اماکن تاریخی کشور در روز ۱۳ خرداد

تماس با ما

ما را دنبال کنید